COVID-19 & MEDIA: Οι λεξεις, οι ηρωες και τα νοηματα

COVID-19 & MEDIA: Οι λεξεις, οι ηρωες και τα νοηματα

Του Άκη Τάτση

Η πανδημία του κορονοϊού αποτέλεσε μια τεράστια πρόκληση για όλο τον δημοσιογραφικό κόσμο παγκοσμίως.

Όπως σε κάθε μεγάλο γεγονός, έτσι και στην προκεμένη περίπτωση, κινητοποιήθηκαν οι μηχανισμοί των δημοσιογραφικών οργανισμών, για την κάλυψη σε καθημερινή βάση των εξελίξεων που συγκλονίζουν τον πλανήτη.

Βέβαια δεν έλειψαν τα λάθη, οι υπερβολές, και οι παραφωνίες στο μιντιακό σύμπαν.

Χωρίς να υπάρχει πρόθεση δικαιολόγησης, είναι σαφές πως υπάρχουν λόγοι συγκεκριμένοι για αυτά που είδαμε όλο το προηγούμενο διάστημα.

Οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί, τηλεοράσεις, ραδιόφωνα, εφημερίδες και ενημερωτικές ιστοσελίδες είναι επιχειρήσεις και δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ σε οποιαδήποτε προσέγγιση κι αν κάνουμε.

Στόχος τους είναι να τραβήξουν την προσοχή του κοινού, να αυξήσουν την τηλεθέασή τους, την ακροαματικότητά τους, την αναγνωσιμότητα και τις πωλήσεις τους, αλλά και τα κλικ.

Έτσι παρατηρήθηκαν φαινόμενα μετάδοσης πληροφοριών που δεν ευσταθούσαν ή τουλάχιστον δεν ίσχυαν την στιγμή που μεταδόθηκαν.

Το φαινομενο συνατάται όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα όπου υπήρξαν κρούσματα κορονοϊού.

ΟΙ λέξεις

Ένας πολύ ενδιαφέρον πυλώνας που αξίζει τον κόπο να σταθούμε σε αυτόν είναι η χρήση της γλώσσας.

Στην καθημερινότητά μας μπήκαν συγκεκριμένες λέξεις, κάποιες τις μάθαμε, κάποιες ακόμα τις μαθαίνουμε.

Το πρώτο διάστημα, υπήρχε μια πολύ χαρακτηριστική λέξη που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από τα ελληνικά μίντια.

Ήταν η λέξη συναγερμός.

Πριν εντοπιστεί το πρώτο επίσημο κρούσμα στην Ελλάδα, υπήρξε συναγερμός σε αρκετά νοσοκομεία για ύποπτα κρούσματα..

Θυμάμαι τα push alerts που λαμβάναμε μαζικά για τον συναγερμό εξαιτίας ύποπρου κρούσματος.

Πού για να πούμε την αλήθεια, τι σημαίνει συναγερμός σε ένα νοσοκομείο; Οτι οι γιατροί τρέχουν πανικόβλητοι στους διαδρόμους να εξακριβώσουν εάν ο κορονοϊός έχει εισβάλλει στη χώρα; Όχι βέβαια.

Ωστόσο, τα δημοσιογραφικά κλισέ «έκαναν πάρτι» κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών της καραντίνας.

Δεύτερη λέξη που μπήκε στην καθημερινότητά μας ήταν η λέξη ανησυχία.

Οποιαδήποτε εξέλιξη για τον κορονοϊό προκαλούσε ανησυχία, νέα κρούσματα; Ανησυχία. Περισσότερα κρούσματα; ανησυχία. Θάνατοι; Ανησυχία.

Είναι σαφές πως οι ειδήσεις για τον κορονοϊό δεν είναι ευχάριστες.

Όμως με την ευκολία που βρίσκουμε παντού την ανησυχία, με την ίδια ευκολία χάνουμε την ψυχραιμία μας.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εξέφρασαν την οργή τους για ένα κλίμα τρομοκράτησης που επικράτησης.

Υπάρχει αντιλογος; Υπάρχει. Οι δημοσιογράφοι δεν είναι επιστήμονες, προσπαθούν να κάνουν τη δουλειά τους σε δύσκολες συνθήκες, αναγκάζονται την ώρα που η κοινωνία κλείνεται στο σπίτι εκείνοι να βρίσκονται στους δρόμους για το ρεπορτάζ.

Δεν είναι περίεργο λοιπόν που σε ένα βαθμό επηρεάζονται συναισθηματικά. Ακόμη και χωρίς να έχουν λάβει συγκεκριμένη κατεύθυνση από το μέσο στο οποίο εργάζονται να χρησιμοποιήσουν παραπάνω από το κανονικό υπερβολικές εκφράσεις, είναι σαφές πως με τη χρήση της γλώσσας τους εκφράζουν και τη δική τους ανησυχία.

Άλλες λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον για να περιγράψουν αυτό που ζούμε ήταν η καραντίνα, το lockdown- δε νομίζω να υπάρχει κάποιος Έλληνας οποιασδήποτε ηλικίας που να μην ξέρει πια τι είναι το lockdown – τα sms, το Β6, οι μάσκες, το Ρ0, ο αόρατος εχθρός, τα τεστ και τα τεστ αντισωμάτων.

Επίσης φορέθηκε πολύ η λέξη Ήρωες. Μια λέξη που μας οδηγεί στον δεύτερο πυλώνα αυτής της παρουσίασης.

Οι Ήρωες

Είναι η ηρωοποίηση.

Κάθε δύσκολη μάχη έχει τους ήρωές της, ή τους πρωταγωνιστές της. Έχει εκείνους τους ανθρώπους, στα πρόσωπα των οποίων λαμβάνει σάρκα και οστά η μάχη κάτά του εχθρού.

Εδώ εχθρός ήταν ο κορονοϊός.

Αρχιστράτηγοι αναδεικνύονται αναμφισβήτητα ο Σωτήρης Τσιόδρας στο υγειονομικό κομμάτι και ο Νίκος Χαρδαλιάς στο επιχειρησιακό κομμάτι.

Χιλιάδες, ίσως και εκατομμύρια λέξεις γράφτηκαν και ειπώθηκαν στα μίντια για τους δύο αυτούς ανθρώπους.

Μάθαμε λεπτομέρειες για τη ζωή τους, ποιό είναι το επιστημονικό τους υπόβαθρο, ποιές είναι οι δραστηριότητές τους πριν γίνουν διάσημοι. Και άλλες λεπτομέρειες: μέχρι και ποιά κυρία ήταν η αγαπημένη τους στο… δημοτικό.

Κι αυτά στα mainstream media.

Γιατί στα social media έγινε πραγματικό πανηγύρι, όπως συμβαινει άλλωστε και για κάθε πρόσωπο βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας.

Οι δύο άνθρωποι αυτοί βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και τα μέσα ενημέρωσης θέλησαν να μάθουν τα πάντα για αυτούς.

Ακόμη και διεθνή MME τους έκαναν αφιέρωμα, με τίτλους όπως οι άνθρωποι πάνω στους οποίους κρέμεται η Ελλάδα κάθε απόγευμα στις έξι.

Τα μέσα ενημέρωσης αρέσκονται πάντα στην προβολή προσωποποιημένων ιστοριών.

Και ταυτόχρονα δεν έλειψαν οι επιθέσεις εναντίον αυτών των προσώπων, ειδικά μάλιστα στα social media, όπου η ανωνυμία διευκολύνει τέτοιου είδους συμπεριφορές.

Δεν ήταν όμως μόνο αυτά τα δύο πρόσωπα.

Ως ήρωες αντιμετωπίστηκαν οι γιατροί και οι νοσηλευτές στα νοσοκομεία.

Ξαφνικά όλοι αγάπησαν τους εργαζόμενους στα δημόσια νοσοκομεία.

Ακόμη και ΜΜΕ που παραδοσιακά τάσσονται πάντα υπέρ της ύπαρξης και της αποτελεσματικότητας του ιδιωτικού τομέα είδαμε να απωθεώνουν το δημόσιο σύστημα υγείας.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία αυτή.

Ακόμη και οι κινήσεις ενθουσιασμού που διοργανώθηκαν, με τους πολίτες να βγαίνουν στα μπαλκόνια και να χειροκροτούν, ξεκίνησαν από τα social media.

Βέβαια, για να είμαστε ακριβείς, ουσιαστική συζήτηση για τις πραγματικές συνθήκες στις οποίες εργάζονται γιατροί και νοσηλευτές δεν έγινε. Ποιός άραγε γνωρίζει πόσες ώρες εργάζονταν και εργάζονται γιατροί και νοσηλευτές στις μονάδες covid; ποιός διερωτήθηκε πόσες κινήσεις μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος φορώντας αυτή τη στολή που φορούν, άραγε μπορούν να φάνε στη βάρδια τους; μπορούν να πιουν ένα καφέ; να πιουν λίγο νερό;

Εξαιρετικά εντυπωσιακά τα πλάνα, πολύ συγκινητικές οι φωτογραφίες, ακόμη και τα βίντεο που γιατροί και νοσηλευτές ανέβαζαν στο instagram και το tik tok μας έκαναν να δακρύζουμε ή να γελάμε, η ουσία όμως είναι ότι τα προβλήματα παραμένουν και δυστυχώς η κοινή γνώμη έστρεψε γρηγορα την προσοχή της στο γιατί δεν της επιτρέπεται να πάει στο χωριό, πότε θα μπορέσει να πάει για κούρεμα, αν θα μπορέσει να προγραμματίσει διακοπές φέτος το καλοκαίρι.

Τα νοήματα της κρίσης

Κι αυτά τα ερωτήματα μας φέρνουν στον τρίτο πυλώνα, στα νοήματα αυτής της υγειονομικής και σύντομα επίσημα οικονομικής κρίσης.

Τι καταλάβαμε άραγε από τις περίπου 50 ημέρες καραντίνας;

Συνειδητοποιήσαμε μήπως ότι τα Εθνικά Συστήματα Υγείας, όχι μόνο στην πληγωμένη από μια δεκαετή κρίση Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες, παραμένουν ευάλωτα;

Αντιληφθήκαμε ότι χάθηκαν και χάνονται τόσες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές σε όλο τον πλανήτη, σε μη πολεμική περίοδο;

Καταλάβαμε ότι όσο ενωμένοι και να είμαστε, σε επίπεδο κρατών και κυβερνήσεων, η αλληλεγγύη μας εξαντλήθηκε αυτό το διάστημα στο να στέλνει ο ένας στον άλλον μάσκες;

Δείξαμε να κατανοούμε τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας;

Περνάει άραγε από το μυαλό μας ότι το φθινόπωρο και ο χειμώνας δεν είναι πολύ μακριά και δεν αποκλείεται να έχουμε ένα δεύτερο κύμα covid-19 που θα πλήξει και πάλι τον πλανήτη;

Μπορεί να είναι ψιλά γράμματα, μπορεί να είναι θεωρητικά ερωτήματα…. Ο χρόνος θα δείξει…

Οι αρνητές

Για κάποιους στην Ελλάδα και αλλού ο κορονοϊός ουδέποτε υπήρξε και όλα έγιναν στη βάση ενός «οργανωμένου σχεδίου που στόχο είχε να περιορίσει τις ανθρώπινες ελευθερίες»….

Το είπαν και το λένε και μετά επιστρέφουν στη συνάθροισή τους με την παρέα τους ή τους ομοϊδεάτες τους για να κάνουν όσα έκαναν προ κορονοϊού… 

Σα να μην συνέβη τίποτα.

O Άκης Τάτσης είναι Αρχισυντάκτης (Editor of the Day) του Euronews από το 2016. Ξεκίνησε την συνεργασία του με το ευρωπαϊκό τηλεοπτικό δίκτυο από το 2012, όταν δημιουργήθηκε η ελληνική υπηρεσία, με έδρα την Αθήνα.

Ο Άκης Τάτσης εργάζεται ως δημοσιογράφος από το 1993, αρχής γενομένης από το Ράδιο Θεσσαλονίκη, αρχικά ως ελεύθερος ρεπόρτερ και στη συνέχεια ως εσωτερικός συντάκτης, με αντικείμενο την σύνταξη δελτίων ειδήσεων. Εργάστηκε ως συντάκτης και αρχισυντάκτης εφημερίδων της Θεσσαλονίκης, ρεπόρτερ στην ΕΡΤ-3, διευθυντής ειδήσεων και παρουσιαστής δελτίων και ενημερωτικών εκπομπών σε τηλεοπτικούς σταθμούς της περιφέρειας, ρεπόρτερ και παραγωγός ραδιοφωνικών σταθμών της Βόρειας Ελλάδας.


ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ COVID-19